Artigos

A confrontación con Castela marcou a historia da Galiza desde mediados do século XI. A esta dialéctica responderon as diversas alternativas defendidas polas nosas clases dirixentes até a separación da área castelá do reino galego, formulada, primeiramente, polos monarcas Fernando I e Sancha I e sancionada polo seu neto Afonso VII. Nesta dinámica, a morte de Afonso VII abriu a porta a comezo da incorporación subordinada do Reino de Galiza á Coroa Castelá.

Se ben é certo, que nos estudos sobre a lingua e nos manuais académicos adoitamos tocar a evolución da lingua galega ao longo dos séculos, semella contraditoria a crenza que di que o galego foi un idioma de prestixio no contexto da inexistencia dun Reino ou no mellor dos casos, da súa existencia mais cun papel meramente marxinal.

Os libros de texto dos nosos escolares cínguense na Galiza a esta versión, non tolerándose discrepancia ou crítica sobre a cuestión. Convén termos presente que esta teoría, esta percepción, do mundo medieval peninsular pivota na crenza de, nesas circunstancias, existir a idea dunha España «empeñada en la recuperación del suelo patrio», que estaba baixo poder musulmán, recuperando así a mítica unidade do reino godo.

Apuntamentos sobre o brasón que en Europa identificou o reino da Galiza, concretamente ao longo da segunda metade do século XV. Unhas armerías estas, con cálices e trevos, que mercé da literatura nos conectan con outras nacións atlánticas e nos fan un oco non só entre as pezas literarias, míticas e cabaleiresca de finais do medievo, senón tamén coa iconografía heráldica dos antigos reinos de Europa.

Unha estampa habitual na Galicia medieval: un bispo e os seus cóengos enfrontados a paus contra unha multitude airada de burgueses. Aínda que ser cura no Reino de Galicia nunca foi mal negocio, a profesión non estaba exenta de riscos. Imos coñecer varios casos de violencia medieval que van moito máis alá dos Irmandiños. Nalgúns episodios, a brutalidade dos feitos chegou na memoria até hoxe.

Unha revisión do pasado libre de prexuízos étnicos e dogmas historiográficos, descóbrenos a existencia das grandes mulleres galegas que cambiaron o curso da historia, neste caso, sendo soberanas dun dos reinos europeos máis lonxevos: Galiza. Sen elas resultaría imposíbel entender as relacións políticas no interior da Gallaecia e, en especial, o poderío político-militar atesourado.

É coñecido que na Gallaecia estiveron os romanos, a presenza árabe no sur da península ibérica e mesmo a presenza dos propios visigodos. Pola contra, pouca xente sabe da existencia dun reino galego constituído polos suevos e que foi o primeiro en estabelecerse dentro dos límites do Imperio Romano de Occidente.

Un dos trazos máis salientables que capacita para cualificarmos a gran revolta irmandiña como unha “revolución social”, mental e política, é a constitución extraordinaria dun poder irmandiño propio prolongado, sostido polas armas populares, no Reino medieval de Galicia, desde a primavera de 1467 á primavera de 1469. En rigor foi o único evento que podemos caracterizar como revolución na historia de Galicia.

A fama máis a difusión do nome de Galicia na época medieval ten un dos seus mais poderosos escenarios nas fontes cartográficas da época. Como imos ver, ao longo do no noso esquemático percorrido polos mapas medievais, Galicia apareceu moi adoito nestas representacións espaciais e ideais, sinaladamente até o século XIV.

Galicia foi un reino de seu durante, cando menos, unha parte da Idade Media. Esta afirmación, hoxe en día obvia, non era moi frecuente até fai uns poucos anos. A primeira cuestión a dilucidar é desde cando podemos falar do reino de Galicia. O que semella claro é que o recordo da provincia romana da Gallaecia e do mesmo estado suevo, garantiron un recoñecemento de Galicia no conxunto dos territorios ibéricos.